بیش فعالی چیست ؟

نوشته: دکتر مجتبی امین زاده -روانپزشک

معمولا همه‌ی ما دست کم یک کودک بیش فعال را در خانواده یا اقوام خود سراغ داریم. این کودکان بسیار باهوش و با استعداد هستند ولی با این وجود، در زندگی تحصیلی و شغلی موفق نمی‌شوند، زیرا نمی‌توانند بر چیزی تمرکز کنند و انرژی و استعدادهای سرشار خود را در جهتی درست به‌کار بگیرند. خوشبختانه این مسئله قابل کنترل است و اگر والدین بدانند که چگونه با کودک بیش فعال خود برخورد کنند، می‌توانند انرژی و استعدادهای او را به مسیر درست هدایت کرده و زمینه‌ی موفقیت‌های او در آینده را فراهم کنند.

اختلال بیش فعالی –کمبود توجه(ADHD ) شایعترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است، و حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند. در نظر گرفتن این نکته میتواند حایز اهمیت باشد که بیش فعالی درمان نشده خطرناک است. تحقیقات نشان داده‌اند که ۲۵ تا ۴۰ درصد زندانیان به‌طور میانگین به این اختلال مبتلا هستند و آن را درمان نکرده‌اند.

اختلال کم‌توجّهی – بیش‌فعالی Attention-deficit hyperactivity disorder))

یک اختلال رفتاری – رشدی است.
معمولاً فرد توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارد
یادگیری در او کند است
فرد از فعّالیّت بدنی غیرمعمول و بسیار بالا برخوردار است.

این اختلال با فقدان توجه، فعّالیت بیش‌ازحد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است. هر فردی با شک به ADHD باید به دقت تحت نظر یک پزشک معاینه گردد. بسیاری از این افراد، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند. همچنین ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی داشته باشند.

مواردی مانند مشکل در سازماندهیِ تکالیف و کارها، حواسپرتی، اجتناب از انجام کارهای سختی که نیاز به تلاش دارند، ناتوانی در حفظ توجه روی یک کار و مشکل در دنبال کردن یک کار تا انتها است.

بیش فعالی، با بی‌قراری، بیش از حد صحبت کردن، و ناآرامی در کودک، خود را نشان می‌دهد.

اصلی‌ترین علامتِ آن، وجود الگوی مداومی است که در عملکرد یا رشد کودک، اختلال ایجاد می‌کند.

معمولا علائم بیش فعالی، در دو یا چند حوزه از زندگی فرد مشاهده می‌شوند: یعنی خانه، محلِ کار، مدرسه و روابط اجتماعی. شیوه‌ی بروز و میزانِ نشانه های بیش فعالی، باید به صورتی باشد که با میزانِ رشدی که از کودک انتظار داریم، در تضاد باشد. یعنی کودک باید به میزان قابل توجهی، در مقایسه با همسالانِ خود، بیش فعال تر باشد.

علائم بیش فعالی، قبل از سن ۱۲ سالگی مشاهده می‌شوند.

- - علائم بیش فعالی در کودکان:

بیشترِ اوقات، کودک دست و پاهایش را تکان می‌دهد و بر روی صندلی، پیچ و تاب می‌خورد.
بیشترِ اوقات، در کلاس درس یا مکان‌های دیگری که باید روی صندلی بنشیند، از جای خود بلند می‌شود.
بیشترِ اوقات، به طور افراطی در اطراف می‌دود، یا از هر چیزی بالا می‌رود، در صورتی که نباید این کارها را انجام دهد (این مورد در نوجوانان و بزرگسالان، به وجودِ احساس بی‌قراری محدود می‌شود).
بیشترِ اوقات، نمی‌تواند بی‌سر و صدا در بازی‌ها یا فعالیت‌های فراغتی شرکت کند.
بیشترِ اوقات، «در حالِ حرکت» است یا طوری رفتار می‌کند که انگار «توسط یک موتور رانده می‌شود».
بیشترِ اوقات، بیش از حد صحبت می‌کند.

این نشانه‌ها باید حداقل، به مدتِ ۶ ماه ادامه داشته باشند
در دوران کودکی، یعنی در سن ۱۲ سالگی یا قبل از آن، مشاهده شوند.
این نشانه‌ها باید دست‌کم در دو محیطِ مجزا (مثلا در مدرسه و در خانه) مشاهده شوند
موجب اختلال قابل‌توجهی در عملکرد یا روابط اجتماعی، تحصیلی یا شغلیِ کودک شوند.

اختلال بیش فعالی می تواند با کمبود توجه همراه باشد یا با کنترل تکانه :

کودکان بیش‌فعال، از نوع کمبود توجه، کودکانی هستند که اغلب نمی‌توانند به جزییات توجه دقیق داشته باشند و خطاهایی که از آن‌ها سر می‌زند اغلب از بی‌توجهی آن‌ها است.کودکان بیش فعال از نوع تکانه ای نیز صبر و تحمل کمتری دارند.

علائم بیش‌فعالی کودک از نوع بی‌توجهی:

۱. اغلب وسایلش را گم می کند.

۲. فراموش کاری در کارهای روزمره.

۳. در حفظ توجه روی تکالیف و انجام بازی‌ها مشکل دارد.

۴. نمی تواند وظایف و مسئولیت‌ها و تکالیفش را به پایان برساند و در حین انجام کار حواسش پرت می‌شود و کار را نیمه کاره، رها می کند و سرگرم کار دیگری می‌شود.

۵. از کارهایی که نیازمند این است که برای مدت زیادی بنشیند و فعالیتی انجام دهد دوری می‌کند.

۶. اغلب وقتی با او صحبت می‌شود به نظر می‌رسد که گوش نمی‌دهد مثلا حواسش جای دیگری است حتی اگر هیچ عاملی برای حواس پرتی در محیط وجود نداشته باشد.

علائم بیش‌فعالی کودک از نوع تکانه‌ای:

۱. در بیشتر مواقعی که باید سر جایش بنشیند صندلی را ترک می کند مانند سرکلاس.

۲. اغلب در جاهایی که مناسبتی ندارد می‌دود و یا از در و دیوار بالا می‌رود.

۳. اغلب نمی‌تواند بدون سرصدا به بازی و سایر فعالیت‌ها بپردازد.

۴. روی صندلی وول می‌خورد و با دست و پاهایش ور می رود یا آنها را تکان می‌دهد.

۵. اغلب در حال حرکت است مثلا نمی‌تواند یک جا ثابت بماند و اگر مدت طولانی یک جا بماند احساس ناراحتی می کند.

۶. اغلب زیاد حرف می زند.

۷. نمی تواند منتظر نوبتش بماند مثلا در صف‌ها.

دلایل ابتلای کودک به اختلال نقص توجه و بیش فعالی

دلایل ابتلا به بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است اما موارد دیگری نیز ممکن است باعث ایجاد این اختلال شوند:

وراثت
عفونت در هنگام دوران جنینی
مصرف الکل و سیگار در مادر هنگام باردار
بدرفتاری در دوران کودکی
غیر مکرر سرپرست کودک

تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص توجه برای کودکان

بسته به رویکردهای روانشناس، تست های تشخیصی مختلف انتخاب می‌شود. تست های پرسشنامه ای(کانرز والدین و معلم، وندریوتا و…) ژنتیکی و مصاحبه ای انجام می شود

اختلالات همراه با اختلال بیش فعالی – نقص توجه:

اختلال مهم در کودکان وبزرگسالان مبتلا به این اختلال دیده می شود :

اختلال وسواس
اختلال تیک
اختلال یادگیری

اگر بیش فعالی درمان نشود چه عواقبی به دنبال خواهد داشت؟

40 تا 60 درصد این کودکان به اعتیاد روی می آورند

35 درصد ترک تحصیل می کنند

40 تا 50 درصد درگیر فعالیت های ضد اجتماعی می شوند

تنها 20 درصد از آنها تحصیلات دانشگاهی خود را تمام می کنند

70 درصد از آنها ، در آینده عملکرد پایینتری نسبت به همکاران خود خواهند داشت.

جمله ای که زیاد از بزرگسالان بیش فعال می شنوید: این جایی که من هستم جایگاه واقعی من نیست من می تونستم خیلی جایگاه بالاتری داشته باشم.

تفاوت مغز ADHD( مغز بیش فعال) با مغز سالم چیست؟

اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) یک اختلال رشدی – عصبی است. این بدان معناست که نقص‌هایی در مغز افراد مبتلا به ADHD وجود دارد که بر رشد کودک اثر می‌گذارند. ADHD بر روی هوش افراد تاثیر نمی‌گذارد. این در حالی است که بر روی توانایی شخص در تعدیل تمرکز و احساساتش تاثیر می‌گذارد، و منجر به بیش فعالی، رفتارهای تکانشی و همینطور مشکلات ساختاری می شود.

ویژگی‌های مغز ADHD چیست؟

تفاوت‌های بیولوژیکی در مغز ADHD _در مقایسه با مغز کسی که ADHD ندارد_ به اثبات رسیده است. می‌توان این تفاوت‌ها را به ۳ گروه تقسیم کرد: ساختار، عملکرد و شیمی مغز.

ساختار مغز ADHD

محققین گزارش کردند که افراد مبتلا به ADHD در پنج ناحیه زیر قشری حجم مغز کوچکتری داشتند و سایز کل مغزشان نیز کوچکتر بود. این تفاوت‌ها در کودکان بیشتر و در بزرگسالان کمتر بود.

تحقیق قبلی نشان می دهد که بخش‌هایی از مغز ADHD با سرعت کمتری (تقریباً یک تا سه سال) به رشد کامل می رسند و هرگز به رشد کامل یک فرد بدون ADHD نمی رسد.

دستاورد جالب دیگر این بود که آمیگدال و هیپوکامپ در مغزهای افراد مبتلا به ADHD کوچکتر هستند. این مناطق مسئول پردازش عاطفی و تکانشگری هستند .

عملکرد مغز ADHD

تکنیک تصویر برداری مغز مانند PET) وfMRI امکان بررسی عملکرد مغز را برای محققان فراهم می کند.

در جریان خون به نواحی مختلف مغز، کاهش جریان خون به نواحی خاصی از جلوی مغز در افراد مبتلا به ADHD نسبت به افرادی که ADHD ندارنددیده شد. کاهش جریان خون نشان دهنده‌ی کاهش فعالیت مغز است. ناحیه‌ی پیشانی مغز جایگاه عملکردهای اجرایی است که این عملکردها مسئول کارهای بسیاری مانند برنامه ریزی، سازماندهی، توجه، یادآوری و واکنش‌های عاطفی هستند.

شیمی مغز ADHD

مغز یک شبکه ارتباطی پیچیده است که در آن پیام‌ها از یک نورون به نورون دیگر منتقل می شوند. بین نورون ها فاصله‌ای وجود دارد که آن را سیناپس می‌نامند. برای انتقال پیام‌، سیناپس باید توسط یک انتقال دهنده‌ی عصبی پر شود. انتقال دهنده‌های عصبی پیام رسان‌های شیمیایی هستند و هرکدام از آن ها وظیفه‌ی عملکردهای مختلف را به عهده دارند.

دوپامین و نورآدرنالین انتقال دهنده های عصبی ضروری برای ADHD هستند. در مغز ADHD، تغییرات نامنظم در سیستم دوپامین وجود دارد. به عنوان مثال یا مقدار دوپامین آنقدر کم است که برای گیرنده ها کافی نیست، یا دوپامین به طور موثر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. داروهای محرک (ریتالین) به درمان ADHD کمک می کند زیرا باعث تولید بیشتر دوپامین می شود یا دوپامین را در سیناپس‌ها طولانی‌تر نگه می‌دارد.

تشخیص‌های اشتباه اختلالات

اختلال بیش فعالی و نقص توجه می‌تواند با اختلالات دیگری از جمله اختلال نافرمانی مقابله جویانه، اختلال اتیسم، اختلال یادگیری، کم توان هوشی، اختلال دلبستگی واکنشی اشتباه گرفته شود. اگر تشخیص صحیح نباشد و ریشه بیماری به درستی شناسایی نشود، قطعا درمان نیز مسیر درستی را طی نخواهد کرد.

به عنوان مثال در اختلال نافرمانی کودک به دلیل مقاومت در مقابل دستورات و درخواست دیگران تکالیفش را انجام نمی دهد و یا به مدرسه نمی رود و این رفتار ها ناشی از نافرمانی کودک است اما در اختلال نقص توجه، کودک به علت عدم توانایی حفظ تمرکز و فراموش‌کاری و تکانشگری در انجام تکالیفش دچار مشکل می شود.

در مثالی دیگر برای افتراق اختلال اتیسم از ADHD باید این نکته را در نظر داشته باشیم که کودک اتیسم به علت مشکلات ارتباطی و انزوا، از سوی همسالان طرد می شود در حالی که ADHD کودک به دلیل خودکنترلی ضعیف یا تکانشگری در ارتباط با همسالان دچار مشکل می شوند.

بیش فعالی و خانواده

پیش از هر چیز، باید تاثیر علائم کودک بیش فعال، بر روی کل خانواده را بدانید. کودکان بیش‌فعال، رفتارهایی را از خود نشان می‌دهند که می‌تواند زندگیِ کل خانواده را مختل کند:

آنها معمولا دستورات والدین را «نمی‌شنوند» و بنابراین از آنها اطاعت نمی‌کنند.
آنها معمولا آشفته و بی‌نظم هستند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود و در انجامِ کارها، سایر اعضای خانواده را منتظر نگاه می‌دارند.
آنها کارها را شروع می‌کنند ولی فراموش می‌کنند تا انتها انجام دهند، چه رسد به اینکه پس از انجام آن، همه جا را مرتب کنند.
ممکن است که قبل از فکر کردن حرف بزنند و چیزهایی بگویند که دور از نزاکت یا خجالت‌آور باشد.
معمولا به رخت‌خواب بردن و خواباندنِ آنها دشوار است.
ممکن است که در اطراف خانه بدوند و حتی کارهایی انجام دهند که خود را در معرض خطر فیزیکی قرار دهند.

اثر بیش‌فعالی بر خواهر و برادر

به دلیل این رفتارها، خواهران و برادران کودکان بیش فعال، با چالش‌های زیر مواجه می‌شوند:

در بیشترِ موارد، به نیازهای آنها کمتر از نیازهای کودکان بیش فعال توجه می‌شود.
ممکن است زمانی که مرتکب اشتباهی می‌شوند، با شدت بیشتری با آنها برخورد شود و موفقیت‌های‌شان، کمتر مورد توجه قرار گیرد یا عادی و بدیهی تلقی می‌شود.
ممکن است از آنها خواسته شود تا دستیار پدر و مادر باشند و زمانی که از خواهر یا برادر بیش فعالی که تحت نظارت آنهاست، رفتار اشتباهی سر می‌زند، والدین، آنها را سرزنش کنند.
در نتیجه، ممکن است که علاقه‌ی این کودکان نسبت به خواهر یا برادر بیش فعال خود، آمیخته با حس حسادت و رنجش باشد

علایم بیش فعالی – نقص توجه در بزرگسالی:

تغییر شغل های مکرر
شروع یک تکلیف برایش سخت است
تصادفات رانندگی زیاد
گم کردن اشیا
فراموش کاری مکرر
تحمل کم در مقابل استرس
بی نظمی
نمی تواند به صورت ممتد به یک مکالمه توجه کند
عدم تمرکز در کار
به آسانی دچار ناکامی یا پرخاشگری می شود
ناتوانی در انجام تکالیف
تصمیمات ناگهانی یا کانشی در مورد خرج کردن ، شغل و ..

درمان بیش فعالی در کودکان به چه صورت انجام می شود؟

درمان بیش فعالی در کودکان نیازمند شناخت به موقع این اختلال توسط والدین است. زیر نظر گرفتن علائم کودک توسط والدین به درک بهتر شرایط کمک شایان توجهی می کند.

درمان بیش فعالی در کودکان از طریق روش های دارویی و روش های مشاوره ای قابل پیگیری است. معمولا استفاده ترکیبی از هر دو روش موجب رسیدن به بهترین نتیجه می گردد. در ادامه به درمان دارویی بیش فعالی بیشتر خواهیم پرداخت. اما درمان بیش فعالی تنها به استفاده از داروها محدود نمی شود. روش های درمانی موثر بسیاری وجود دارند که به می توانند به کودکان دارای اختلال بیش فعالی کمک کنند تا بتوانند بر روی رفتارهای خود کنترل بیشتری داشته باشند.

رفتار درمانی برای درمان بیش فعالی در کودکان :

رفتار درمانی توسط والدین و کودکان، یکی از بخش های مهم درمان بیش فعالی در کودکان با استفاده از روش های مشاوره ای است. هدف از رفتار درمانی، یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و از بین بردن رفتارهای ناخواسته و مشکل ساز است

آموزش والدین در رفتار درمانی :

در این روش والدین مهارت های جدیدی می آموزند یا مهارت های موجود در خود را برای آموزش، راهنمایی و مدیریت رفتار فرزندشان تقویت می کنند. تحقیقات نشان می دهد که آموزش والدین علاوه بر درمان بیش فعالی در کودکان، موجب تقویت رابطه والدین و فرزند و هم چنین کاهش چشم گیر مشکلات کودکان می گردد.

آموزش کودکان در رفتار درمانی :

در این روش درمانگر با کودک همکاری می کند تا رفتارهای جدیدی بیاموزد. این رفتارها می تواند جایگزین رفتارهایی شوند که اغلب برای کودک دردساز است و باعث بروز مشکلات برای او می شود. هم چنین ممکن است درمانگر به کودک بیاموزد تا چگونه احساسات خود را به نحوی بیان کند که برای دیگران و خود او مشکلی به وجود نیاید.

سایر درمان های بیش فعالی در کودکان

علاوه بر روش های رفتار درمانی و روش های دارویی، داشتن رژیم غذایی مناسب، بازی، ورزش و یادگیری روش های جدید برای افزایش مهارت های اجتماعی همگی از جمله بخش های یک برنامه درمانی متعادل است. استفاده از این روش ها در درمان بیش فعالی در کودکان موجب می شود تا عملکرد کودک شما در مدرسه و اجتماع بهبود یابد و از استرس و فشاری که بر روی کودک و خانواده است کمی کاسته شود. برخی از این روش های به شرح زیر است:

ورزش :

یکی از ساده ترین و موثرترین روش ها برای درمان بیش فعالی در کودکان و کاهش علائم آن ورزش است. فعالیت بدنی، باعث افزایش سطح هورمون دوپامین و برخی دیگر از هورمون های موثر بر روی تمرکز می شود. می توان گفت ورزش اثری مانند درمان دارویی بیش فعالی دارد، با این تفاوت که از عوارض آن ها خبری نیست.

ورزش هایی مانند رقص، ژیمناستیک، ورزش های رزمی و اسکیت که نیاز به تحرک بالایی دارند در درمان بیش فعالی در کودکان موثر هستند. حضور در ورزش های تیمی نیز برای افزایش روحیه اجتماعی آنان مفید است.

اهمیت خواب در درمان بیش فعالی در کودکان

خواب با کیفیت و منظم می تواند منجر به بهبود روند درمان بیش فعالی در کودکان شود و مدت درمان بیش فعالی را کاهش دهد. بعضی اوقات به دلیل استفاده از برخی داروهای محرک در درمان دارویی بیش فعالی، خواب کودکان دچار مشکلاتی می شود. با این حال برخی از کودکانی که از دارو نیز استفاده نمی کنند برای خوابیدن مشکل دارند. محدود کردن فعالیت های عصر کودکان، افزایش آرامش محیط خواب و کاهش سر و صداهای احتمالی می تواند از جمله عوامل بهبود خواب برای درمان بیش فعالی در کودکان باشد.

اهمیت رژیم غذایی در درمان بیش فعالی در کودکان

تحقیقات نشان می دهند که داشتن یک رژیم غذایی مدیریت شده موجب تسریع مدت زمان درمان بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان می گردد. شما باید در هر وعده غذای اصلی و میان وعد ها کمی پروتئین و کربوهیدارت پیچیده مصرف کنید. مصرف این غذاها موجب می شوند تا کودک همواره حس هوشیاری بالایی داشته باشد. هم چنین بین غذای اصلی و میان وعده ها تا بیش از سه ساعت فاصله بیاندازید. این کار موجب ثبات نگه داشتن قند خون شده و میزان تحرک را به حداقل میزان می رسد. در نتیجه میزان تمرکز کودک نیز بالا می رود.

بررسی میزان روی، آهن و منیزیوم موجود در بدن نیز می تواند در درمان بیش فعالی در کودکان نقش موثری داشته باشد.

نوروفیدبک در درمان بیش فعالی در کودکان :

یکی دیگر از روش های غیر تهاجمی درمان بیش فعالی، استفاده از نوروفیدبک است. مزیت استفاده از این روش، حذف عوارض جانبی احتمالی دارو درمانی است. در نوروفیدبک، با استفاده از تغییر در نحوه عملکرد مغز فرد، به تغییر رفتارهای او می پردازند.

درمان بیش فعالی بزرگسالان به چه صورت انجام می شود؟

علاوه بر استفاده از روش های دارویی، شما می توانید برای درمان بیش فعالی بزرگسالان از روش های زیر استفاده نمایید و مدت زمان درمان بیش فعالی را کاهش دهید.

ورزش مناسب و رژیم تغذیه سالمی داشته باشید : همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، ورزش منظم موجب آرامش بدن و مصرف انرژی در مجرای مثبت می گردد. محدود نمودن غذاهای قندی نیز از جمله رژیم های غذایی موثر در درمان بیش فعالی بزرگسالان است.
خواب و استراحت کافی داشته باشید :

هنگامی که خسته هستید مدیریت استرس و فشار و یا تحمل موقعیت های دشوار کاری؛ سخت تر از هر زمان دیگری است. با خاموش کردن صفحه نمایش حداقل یک ساعت قبل از خواب و قرار دادن زمان مشخص برای خواب و استراحت، می توانید مدت زمان درمان بیش فعالی را کاهش دهید.

مدیریت زمان بهتری داشته باشید :

برای انجام هر کاری، هرچند کوچک یک مدت زمان انجام کار تعریف کنید. از هشدارها و آلارم های لازم برای تنطیم زمان خود استفاده کنید. کارهای اولویت دار و مهم را در لیست کارهای خود قرار دهید. قراردادن فواصل منظم برای استراحت کافی بین امور نیز به درمان بیش فعالی بزرگسالان کمک بزرگی می کند.

ذهن آگاهی را کنترل کنید :

یکی از نکاتی که می تواند به درمان بیش فعالی بزرگسالان کمک بزرگی می کند، تمرین مهارت هایی برای کنترل کردن ذهن است. انجام امور مراقبه مانند یوگا و مدیتیشن کمک می کند تا بتوانید ذهن شلوغ خود را آرام کنید و کنترل بیشتری روی احساسات خود داشته باشید.

روی روابط خود تمرکز کنید :

درمان بیش فعالی بزرگسالان تاثیر بزرگی بر روی بهبود روابط آنها می گذارد. برای بهبود این روند، شما می توانید فعالیت های منظمی برای انجام فعالیت های دوستانه در نظر بگیرید. در مکالمات روزمره و یا آنلاین، دقت کنید تا وقتی دیگران صحبت می کنند به طور کامل به حرف آن ها گوش دهید. سعی کنید در مکالمات و یا متن های ایمیلی که می فرستید خیلی سریع و زیاد صحبت نکنید. با افرادی که درکی از بیش فعالی شما دارند ارتباط بیشتری برقرار کنید.

درمان دارویی بیش فعالی چگونه انجام می شود؟

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، در کنار استفاده از انواع روش های مشاوره ای و مراقبتی درمان دارویی بیش فعالی به کاهش مدت زمان درمان بیش فعالی کمک شایان توجهی می کند.

معمولا برای درمان دارویی بیش فعالی چند داروی مجاز تجویز می گردد:

دکستروآمفتامین و آمفتامین
دکستروآمفتامین
متیل فنیدات (ریتالین)

استفاده از هرکدام از این داروها ممکن است منجر به ایجاد عوارضی ناخواسته شوند. نکته بسیار مهم برای انتخاب بهترین داروی بیش فعالی، توجه به وضعیت شخص و هم چنین بروز عوارض جانبی هر دارو است. هم چنین ممکن است پزشک شما به همراه هر دارو ، توصیه های ویژه ای برای شما داشته باشد. برای مثال توصیه کند هنگام است درمان دارویی بیش فعالی، از مصرف محرک هایی مانند قهوه و چای خودداری کنید.

میزان مصرف دارو و طریقه استفاده از آن ها باید حتما توسط پزشک متخصص تعیین شود. برخی از داروها باید هر روز مصرف شوند. اما برخی دیگر باید تنها در محیط مدرسه یا محل کار استفاده شوند. درمان دارویی بیش فعالی ابتدا با مصرف میزان کمی از دارو شروع می شود که ممکن است در روزهای آینده افزایش یابد. انجام معاینات منظم برای اطمینان از نتیجه بخشی درمان دارویی بیش فعالی بسیار مهم است. هم چنین در صورت بروز هرگونه عوارض غیر عادی باید فورا پزشک خود را با خبر سازید تا در صورت لزوم نوع دارو و یا میزان مصرف آن را تغییر دهد.

در حالیکه نحوه پاسخ بیمار به دارو و بروز عوارض جانبی تعیین می کند که بهترین داروی بیش فعالی کدام دارو است. اما می توان گفت نام داروی متیل فنیدات (ریتالین) به عنوان متداول ترین و بهترین داروی بیش فعالی در میان پزشکان و افرادی که دارای این اختلال هستند مطرح است.

ریتالین، متعلق به گروهی از داروها است که بر روی نواحی از مغز که مسئول کنترل توجه و رفتارها هستند کار میکنند و در واقع آن را فعال تر می کند.

یکی از دلایلی که موجب شده است تا این دارو را به عنوان بهترین داروی بیش فعالی بشناسند، رنج سنی گسترده استفاده کنندگان آن است. نوجوانان، بزرگسالان و کودکان بالای 5 سال به راحتی می توانند از این دارو استفاده کنند. استفاده از قرص هایی که در طول مدت روز و به مرور زمان بخشی از دارو را در بدن فرد رها سازی می کنند نیز برای کاهش دفعات مصرف توصیه می شود.

همان طور که همه می دانیم تمامی داروها ممکن است دارای عوارض جانبی ویژه خود باشند.

عوارض مصرف ریتالین به عنوان یکی از بهترین داروی بیش فعالی موارد زیر است:

افرایش بسیار کم ضربان قلب و فشار خون
کاهش اشتها که می تواند منجر به کاهش وزن شود
مشکلات خواب
ایجاد سردرد و دل درد

در صورت استفاده از ریتالین و عدم بهبودی علائم بیماری تا حدود 6 هفته، ممکن است پزشک معالج اقدام به تعویض دارو نماید.

مدت زمان درمان بیش فعالی چه قدر است؟

در حالیکه در برخی از منابع ذکر می شود که نمی توان مدت زمان درمان بیش فعالی را به طور قطع پیش بینی نمود، درمان دارویی بیش فعالی در مدت زمان کوتاهی به بهبود علائم آن کمک می کند. حقیقت این است که میزان شدت بیماری، نحوه پاسخ بیمار به درمان دارویی، استفاده منظم در سایر روش های غیر دارویی مانند داشتن مشاوره، داشتن رژیم غذایی مناسب، انجام ورزش و … همگی می تواند در مدت زمان درمان بیش فعالی تاثیر داشته باشد.

در برخی از انواع درمان بیش فعالی در کودکان، ممکن است با افزایش سن کودک این روند بهبود یابد. ولی حقیقت است آن است که شخص و یا والدین کودک باید با داشتن این اختلال کنار بیایند و همواره بتوانند علائم و نشانه های آن را مدیریت کنند. کنترل منظم علائم و مراجعه به پزشک متخصص برای کنترل دوز مصرف و نوع دارو، می تواند در کاهش مدت زمان درمان بیش فعالی تاثیر گذار باشد.

نوشته: دکتر مجتبی امین زاده – روانپزشک

سبد خرید